هجوم دسته جمعی
آناتولی، در تاریخ جهان از ادیان و ملت های بسیار میزبانی نموده و گرچه به طور کلی به عنوان یک محل اسکان شناخته می شود، نقش یک پل میان قاره ها را نیز ایفا می نماید. آناتولی و مردمان مهمان نواز آن به جهت وظیفه دینی و هم به جهت وظیفه انسانی، آغوش خود را همواره بر روی مردم مظلوم، درمانده و بی وطن باز نموده است. خانه، خاک و رزق خود را بی هیچ ترددی به اشتراک گذاشته است. در شکل گیری و ایجاد سنگ بناهای ترکیه امروزی، در نیمه دوم قرن نوزدهم، موج های مهاجرتی که موجب تغییر قومیتی در سطح وسیعی در آناتولی گردیده است، نقش مهمی ایفا می نماید. پیش از دوره جمهوریت |
| آناتولی در طول تاریخ دارای بنادر، مراتع و مسیرهای دفاع استراتژیک بوده است که در راس آنها وضعیت اقلیمی و ژئوپلیتیک آن قرار دارد. به دلیل این ویژگی ها و هویت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، تبدیل به یک مرکز جاذب گردیده است. موج های مهاجرتی گروهی، هم دوره عثمانی و هم دوره جمهوریت ترکیه را از لحاظ ساختار قومی و فرهنگی بسیار تحت تاثیر قرار داده است. |
| موج های مهاجرتی که در سال های 1850 با تاتارهای کریمه آغاز گردید، بعدها همراه با مردم قفقاز از قبیل داغستانی ها، چچن ها، لازها که در راس آنها گرجی ها و چرکس ها حضور داشتند، این مهاجرت ها ادامه یافت.[1] علاوه بر این مهاجرت ها که از سمت شمال بود، موج مهاجرتی مهم دیگری نیز صدها سال قبل با ورود آلبانی ها، بوسنی ها، پوماک ها و غیره به این خاک ها و زندگی در کنار ترک ها که در این منطقه سکنی گزیده بودند، صورت گرفته است. در میان این مناطق ، مهاجرت تاتاری کریمه اولین موج بزرگ مهاجرت مسلمانان به سرزمین های عثمانی است. در دوره پیش از 1783 نیز تاتارها کریمه در قالب گروه های کوچک به خاک های عثمانی مهاجرت نموده اند. اما اولین مهاجرت در ابعاد وسیع، در سال 1783 با کریمه از سوی روسیه تزاری، تحقق یافت. در مهاجرت های بعدی تاتارها، تا سال های 1890 جنگ های روسیه-عثمانی نقش تعیین کننده ای داشته است. |
| مهاجرت چرکس ها همانند مهاجرت تاتارهای کریمه همراه با غم و اندوه بوده و به عنوان یک مهاجرت گروهی که ساختار جمعیتی آناتولی را تحت تاثیر قرار داده، پیش روی ما قرار گرفته است. تا جنگ جهانی اول با فواصل مختلف در حدود 2.5 میلیون چرکس مجبور به مهاجرت گردیده اند. اما بخش عظیمی از این مهاجرین (در حدود 1 میلیون نفر) در جریان مهاجرت جان خود را از دست دادند. |
| از اوایل قرن نوزدهم نیز از آذربایجان هم مهاجران بسیاری به ترکیه آمده اند. به ویژه در بین سال های 1877-1878 شاهد افزایش تعداد مهاجرین می باشیم. همچنین در جریان جنگ جهانی اول نیز حدود 10.000 نفر به آناتولی مهاجرت نموده اند.[2] |
| موج مهاجرتی دیگری که بیش از یک میلیون نفر را شامل می گردد، مهاجرت "گرجی ها" می باشد. اولین مهاجرت گرجی ها که پس از جنگ میان عثمانی و روسیه در سالهای 1828-1829 انجام گرفت، تا سال 1921 ادامه یافت. |
| آلبانی ها که اولین بار در زمان سلطان محمد عثمانی به ترکیه آمده بودند، در سال 1468 در منطقه آرناووتکوی استانبول اسکان یافتند. آرناووتکوی (روستای آلبانی ها)، در سال 1468 از سوی مهاجرین آلبانی تبار تاسیس گردیده بود. اولین مهاجرت آلبانی ها به آناتولی که با محله (آرناوت کوی - آرناوت کالدیریمی)، غذاها (جگر آلبانیایی) و ویژگی های شخصیتی (لجاجت آلبانیایی) خود تبدیل به یکی از سنگ بناهای فرهنگ ما گردیده اند، با مهاجرت از خاک های آلبانی به دولت عثمانی آغاز گردید. آلبانی ها موثرترین گروهی که بیشترین مقام و رتبه را در ادارات دولت عثمانی کسب نموده اند می باشند. 35 نفر از 215 نفری که در دولت عثمانی به مقام صدراعظمی رسیده اند، |
| آلبانی تبار می باشند. امروزه نیز در کشور حدود پنج میلیون نفر آلبانی تبار زندگی می نمایند. [3] |
| در بررسی مهاجرت ها به آناتولی، به ویژه مهاجرت لهستانی ها در قرن نوزدهم به خاک های عثمانی و در نتیجه آنها نمونه پولونز کوی (روستای لهستانی ها) (Adampol) جلب نظر می نماید. پس از آنکه پادشاهی لهستان در سال 1830 به خاک های روسیه پیوست، در اوایل سال 1831 حدود 10.000 نفر که قشر روشنفکر جامعه را تشکیل می دادند، از لهستان مهاجرت نمودند، بخشی از مهاجرین نیز به خاک های عثمانی آمدند. |
| در اولین مهاجرت های اعراب، جنگ ها نقش بسزایی ایفا نموده اند. خواه در دوره گسترش اسلام و خواه بعدها در جنگهای با عثمانی، اعراب بسیاری پس از سفر به آناتولی به کشور خود بازنگشته و در آناتولی مانده اند. دلیل آمدن اعراب علوی ساکن در تارسوس و آدانا نیز تحت فشار بودن در کشورشان می باشد. به غیر از این دلایل، دلیل اصلی دیگر مهاجرت خانواده اعراب به آناتولی تجارت می باشد. آخرین موج مهاجرت اعراب نیز در دوره پایانی عثمانی رخ داده است. پیش از جنگ جهانی اول در منطقه سوریه، با رادیکال شدن جنبش ناسیونالیسم عرب که از سوی غرب حمایت می شد، در سال 1916 با رهبری شریف حسین، قیام عرب آغاز گردید. از جمعیت عرب در حدود 5 هزار خانواده از مناطق سوریه، حجاز و بین النهرین به مناطق مرکز و غرب آناتولی مهاجرت نمودند. [4] |
| پس از اشغال بوسنی از سوی امپراطوری اتریش-مجارستان، تا سال 1918 از بوسنی چهار موج مهاجرتی بزرگ رخ داده است. اولین مهاجرت بزرگ؛ در سال 1878 درست پس از اشغال بوسنی از سوی امپراطوری اتریش-مجارستان می باشد. دومین مهاجرت، در سال 1882 تحقق می یابد. سومین موج مهاجرت با "حرکت دزابیک" در سال 1900 شکل گرفت. چهارمین موج مهاجرت نیز در سال 1908 روی داد. |
| در میان مهاجرانی که به عثمانی آمده اند، تعداد زیادی یهودی نیز وجود دارد. در میان یهودیانی که از کریمه آمدند، کریمچاک ها (خاخام های یهودی که به زبان ترکی صحبت می کنند) و کارایت ها نیز حضور داشتند. از قفقاز یهودیان کوه نشین (تات ها) و یهودیان گرجستانی آمدند. بخش اعظمی از مهاجران یهودی بالکان را یهودیان سفاردی تشکیل می دهند. (یهودیان شمال دریای مدیترانیه که با نام یهودیان سفاردی شتاخته می شوند، در اواخر قرن 15 از اسپانیا و پرتغال رانده شده اند.) اما در میان آنها رومانیوت ها و اشکنازی ها جای داشتند. در این میان یهودیان یمنی، بخارایی و هندو نیز وجود داشتند که چاره را در سفر به خاک های عثمانی می دیدند. [5] |
| پس از جمهوریت |
| مهاجرت ها به آناتولی، اگر به زیادی زمان عثمانی ها هم نباشد، در دوره جمهوریت نیز ادامه داشته است. ویژگی مشترک این انسان ها که به آناتولی مهاجرت نموده اند در این است که همگی پس از یک زندگی تلخ و از دست دادن عزیزان به آناتولی آمده اند. |
| ترکیه به عنوان جغرافیایی که از مهمترین تمدن ها میزبانی نموده، شناخته شده است. دولت هایی که بر اساس اینگونه حجم زیاد مهاجرت و ترکیب تمدن ها بنا نهاده شده اند، برای مشکلات اجتماعی، سیاسی و مدیریتی ناشی از مهاجرین، تدابیر گوناگون اتخاذ نموده و راه کار هایی ارائه می نمایند. موج های مهاجرتی پس از دوره جمهوریت نیز ادامه داشت. اولین و مهمترین موج مهاجرت در دوره جمهوریت، در سال 1923 با مبادله ترک-یونانی تحقق یافته است. این مهاجرت همانگونه که از نام تفاهم نامه آن پیداست، به صورت متقابل انجام گرفته است. آنطور که می دانیم در بین سالهای 1922-1938 از یونان 384 هزار نفر به ترکیه آمدند. |
| مهاجرت های گروهی از یوگوسلاوی-مقدونیه به ترکیه یکی دیگر از مهمترین مهاجرت ها می باشد. اولین مهاجرت ترکان ساکن در مقدونیه به جمهوری ترکیه در سال 1924 تحقق یافته است. در پی آن موج دوم مهاجرت در سال 1936 مشاهده گردید. در تمام این موج های مهاجرتی، سیاست هایی که رهبران در این خاک ها اتخاذ نموده و فشاری که بر ترکان وارد گردیده، عامل تاثیر گذار بوده است. با بازدید تیتو از ترکیه و امضاء "تفاهم نامه مهاجرت آزاد" در سال 1953، سومین موج مهاجرتی از مقدونیه به ترکیه آغاز گردیده است.[6] |
| در دوره جمهوریت از یوگوسلاوی به جمهوری ترکیه مجموعا 305.158 نفر منسوب به 77.431 خانواده مهاجرت نموده اند. از میان این خانواده ها، 14.494 نفری که تا سال 1950 آمده اند از سوی دولت اسکان داده شده اند. بخش دیگر خانواده ها نیز به صورت مهاجر آزاد در ترکیه اسکان گزیده اند.[7] |
| مهاجرت هایی که از بلغارستان آمده است، از این جهت که در عین حال شامل مهاجرت های گروهی نیز بوده است، دارای اهمیت می باشد. در دوره جمهوریت، یکی دیگر از موج های مهاجرتی بزرگ که در آناتولی شکل گرفته است، مهاجرتی می باشد که از بلغارستان صورت گرفته است. مهاجرت ها از بلغارستان با فواصلی تا سال 1989 ادامه داشته است. در طول این مدت مهاجرت ها از بلغارستان که شامل بیش از 800 هزار نفر می گردد، در چهار مرحله شکل گرفته است:[8] |
| در سال 1925 با قرارداد اقامتی ترک-بلغار، تا سال 1949 ، 218.998 نفر به ترکیه مهاجرت نموده اند. در سال 1946 پس از رسمیت یافتن جمهوری خلق بلغارستان، در دوره 1949-1951، مجموع تعداد مهاجرانی که از بلغارستان به ترکیه آمده اند 156.063 نفر می باشد. |
| در بین سال های 1968-1979 نیز در قالب “تفاهم نامه مهاجرتی خویشاوندی نزدیک ترکیه-بلغارستان” 116.521 نفر به ترکیه مهاجرت نمودند. |
| آخرین موج مهاجرتی از بلغارستان نیز در سال 1989 با مجبور کردن حکومت بلغارستان به مهاجرت شهروندان مسلمان بلغارستان به ترکیه آغاز گردیده است. |
| از رومانی 79.287 نفر منسوب به 19.865 خانواده در بین سال های 1923-1949 به عنوان مهاجر اسکان یافته به ترکیه آمده اند. همچنین 43.271 نفر منسوب به 11.280 خانواده نیز به عنوان مهاجر آزاد آمدن و در کنار خویشاوندان خود که پیشتر آمده بودن ساکن گردیدند. |
| در بین سال های 1923-1945 از حوزه بالکان 800 هزار نفر به ترکیه مهاجرت نموده اند. |
| در سال 1950 اشغال جمهوری ترکستان شرقی توسط چین، با عث مهاجرت از ترکستان شرقی به ترکیه گردیده است. |
| همراه با جنگ جهانی دوم، وطن جدید برخی افراد از سپاه شرق نیز ترکیه گردیده است. سپاه شرق، در جریان جنگ جهانی دوم، سپاهی می باشد که در صف آلمان های نازی جنگیده و از مردم شرق تشکیل گردیده است. از مردم مسلمان شامل مردمان ازبک، قزاق، قرقیزستان، ترکمنستان، کاراکالپاک، بالکان، کاراچای، آذری، داغستان، اینگوش، چچن تشکیل گردیده است. |
| در سال 1979 پس از انقلاب جمهوری اسلامی ایران، از ایران در حدود یک میلیون نفر به ترکیه مهاجرت نمودند. از جهت ریشه های قومی فارس، کرد و اغلب آنها آذری بودند. در مهاجرت افغان ها که در ابتدای سال های 1980 صورت گرفت، جنگ شوروی و افغانستان نقش بسیار مهمی ایفا نمود. به دلیل جنگی که در سال 1982 به دنبال اشغال افغانستان از سوی شوروی آغاز گردید، بسیاری از ترک تبارانی که در آنجا سکونت داشتند به ترکیه آمدند. در میان کسانی که آمدند به اندازه ازبک ها، اویغورها، قزاق ها و قرقیز ها نیز حضور داشتند. |
| در سال های 1945، 1951، 1953 و 1967 به غیر از مهاجرت های فردی از سوریه، مهاجرت گروهی صورت نگرفته است. این مهاجرین که تعدادشان مشخص نیست در کیریکهان، اسکندرون و آدانا سکنی گزیده اند. بخش اعظمی از مهاجرانی که از عراق آمدند، در سال 1988، پس از قتل عام حلپچه در شمال عراق مهاجرت نمودند که این مهاجرت 51.542 نفر را شامل می گردد. در سال 1991 نیز پس از جنگ خلیج 467.489 نفر فرار کرده و به ترکیه آمده اند. |
| در بین سال های 1992-1998 از بوسنی 20 هزار نفر، |
| در سال 1999 پس از وقایع روی داده در کوزوو 17.746 نفر، |
| در سال 2001 از مقدونیه 10.500 نفر، |
| بین آوریل 2011 تا می 2014 به دلیل جنگ داخلی در سوریه در حدود یک میلیون نفر به ترکیه آمده اند. |
| در دوره جمهوریت به غیر از کشورهای حوزه بالکان، از کشورهای مسلمان و یا وابسته گروه زبانی ترکی، خانواده هایی به صورت اسکان یافته و یا آزاد مهاجرت نموده اند. برای مثال از ترکستان 2.194 نفر در 695 خانواده به صورت اسکان داده شده و 684 نفر در 214 خانواده به صورت مهاجر آزاد و از افغانستان 4.163 نفر در 1.006 خانواده به صورت اسکان داده شده آمده اند و به ویژه در قسمت آناتولی مرکزی، شرق و جنوب شرقی در بخش شهری و روستایی ساکن گردیده اند.[9] |
| در دویست سال اخیر تاریخ آناتولی، قریب به 6 میلیون مهاجر در داخلی مرزهای امروزی جمهوری ترکیه سکنی گزیده اند. تقریبا نیمی از مهاجرین با کمک های دولتی اسکان یافته و استخدام گردیده اند. نیمه دیگر نیز عموما در میان دوستان و آشنایان که پیشتر آمده بودند ساکن گردیدند. موضوع تعامل میان مهاجرین و مردم بومی و سازگاری مهاجرین و حتی موضوع محل و شکل اسکان، با امکانات محدود در ترکیه هم در زمینه سیاست داخلی و هم سیاست خارجی سالهای سال موضوع مهمی بوده است. |
|
|
| [1] http://www.yazipciziyoruz.biz/index.php?option=com_content&view=article&id=3&Itemid=30 |
| [2] بیلگین, “مهاجرت های اجباری به آناتولی پس از جنگ در رمان های ترکی” پایان نامه دکتری، جمهوری ترکیه. دانشگاه استانبول، انستیتوی مطالعات ترکیه، شاخه علمی اصلی زبان و ادبیات ترکی، شاخه علمی ادبیات مدرن ترکی، استانبول، 2006. |
| [3] باکای, گونول، “یکی از خود ما: آلبانی ها”، چهارمین سمپوزیوم مطالعات فرهنگی، داخلی / خارجی / مهاجرت و فرهنگ, دانشگاه ایشیک، شیله،استانبول، 15-17 سپتامبر 2007. |
| [4] اوزدمیر، مصطفی، “مهاجرت های صورت گرفته به کشور عثمانی در جریان جنگ جهانی اول”, پایان نامه دکتری. جمهوری ترکیه دانشگاه دکوز ایلول، انستیتوی تاریخ انقلاب و اصول آتاترک، ازمیر. |
| [5] کارپات، کمال ح. از دوره عثمانی تا به امروز تغییرات قومی و مهاجرت ها، انتشارات تیماش، استانبول، 2010. |
| [6] بوزکورت، گیرای ساینور، ترک ها و مسلمانان در منطقه یوگوسلاوی قدیمی در دوره پس از تیتو”، مجله تحقیقات جهان ترک/ Journal of Turkish World Studies, X/2 (زمستان 2010), صفحه 51-95، 2010 |
| [7] اداره کل خدمات روستایی: فهرست عمومی خدمات، گزارش عملکر و یادداشت ها، آنکارا - 1996. |
| [8] دوغان آی، فیلیز، “اسکان مهاجرین در ترکیه” DPT.YBM 1997, ftp://ftp.dpt.gov.tr/pub/ekutup96, آنکارا، نوامبر 1996. |
| [9] فهرست خدمات روستایی، صفحه 140. |
© 2024 ریاست اداره مهاجرت